Από τον Μεσαίωνα ως την avant garde – Αφιέρωμα στην Αυγή

Η Αυγή, Κυριακή 17 Αυγούστου 2025, σελ. 20–21. Δημοσιεύτηκε επίσης διαδικτυακά εδώ.

του ΙΛΑΝ ΣΟΛΟΜΩΝ

Ένας λόγος να επισκεφτούμε την Καλαμάτα από τις 24 Αυγούστου έως τις 6 Σεπτεμβρίου είναι το Φεστιβάλ Διεθνείς Μουσικές Ημέρες, που φέτος ζει την 9η χρονιά του

Οι καλλιτεχνικοί διευθυντές του Φεστιβάλ: Δημήτρης Λάμπος, Indira Rahmatulla και Στάθης Γυφτάκης / photo: Angel Sifontes

Οι 9ες Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας, που ήρθαν και στέριωσαν στην πόλη σαν φυσιολογική εξέλιξη του έργου που παράγεται στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας από το 1985 ως σήμερα, θα πραγματοποιηθούν φέτος από τις 24 Αυγούστου έως τις 6 Σεπτεμβρίου 2025 στο Εκκλησιαστήριο Αρχαίας Μεσσήνης και στο Μέγαρο Χορού Καλαμάτας. Με το πέρασμα του χρόνου το Φεστιβάλ Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας έχει κερδίσει διεθνή καλλιτεχνική αναγνώριση. Η ίδρυση και η σταδιακή εδραίωσή του υπήρξαν μια εμπειρία με αρκετές δυσκολίες. Όμως στο φετινό 9ο Φεστιβάλ, για άλλη μια χρονιά, καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο θα μας χαρίσουν την τέχνη τους σε συναυλίες υψηλών προδιαγραφών και σε ενδιαφέροντα masterclasses.

Ο σπόρος και οι καρποί

Οι Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας ιδρύθηκαν το 2017 από τον συνθέτη και καλλιτεχνικό διευθυντή του Ωδείου Καλαμάτας Στάθη Γυφτάκη μαζί με τους βιολοντσελίστες Indira Rahmatulla και Δημήτρη Λάμπο. Οι άξονες πάνω στους οποίους κινείται το καλλιτεχνικό τους έργο είναι ένας ποικίλος κύκλος συναυλιών με υψηλό καλλιτεχνικό ενδιαφέρον αλλά και ένα πολύ σημαντικό εκπαιδευτικό μουσικό έργο.

Η Καλαμάτα έχει παρουσιάσει αξιοσημείωτη άνθηση στην έντεχνη δυτική μουσική τις τελευταίες δεκαετίες. Έτος-σταθμός, και ουσιαστικά ο σπόρος που πλέον μας χαρίζει καρπούς, είναι το 1985, με την ίδρυση του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας, μια πρωτοβουλία της δημοτικής Αρχής με δήμαρχο τον Σταύρο Μπένο. Τα θεμέλια ενός ωδείου ουσιαστικού και ποιοτικού τέθηκαν από τον συνθέτη και πρώτο καλλιτεχνικό του διευθυντή Γιώργο Κουρουπό. Με την ίδρυση του ωδείου ενισχύθηκαν οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Αθήνα και πολλοί επιφανείς μουσικοί άρχισαν να διδάσκουν στο ωδείο και να εμφανίζονται όλο και πιο συχνά επί σκηνής στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα. Καρποί αυτής της εξέλιξης είναι οι πολλοί και αξιόλογοι απόφοιτοι του ωδείου, που δραστηριοποιούνται στην Καλαμάτα, στην Αθήνα αλλά και στο εξωτερικό. Είναι όμως και η πολύ πλούσια συναυλιακή δραστηριότητα της πόλης.

Ο βιολονίστας Ιόνιαν Ηλίας Καντέσα / photo: Kaupo Kikkas

Όραμα και επιμονή

Το πλούσιο συναυλιακό πρόγραμμα του Φεστιβάλ αποτελεί καρπό σκληρής και επίμονης προετοιμασίας από τους διοργανωτές. Στα οκτώ χρόνια της πορείας του, καθώς οδεύει πλέον προς την ένατη διοργάνωση, το Φεστιβάλ έχει ήδη αποκτήσει διεθνή χαρακτήρα, συμβάλλοντας ενεργά στον μουσικό διάλογο, στην καλλιτεχνική ανταλλαγή και, κυρίως, στη μουσική παιδεία μέσα από τα ετήσια σεμινάρια που φιλοξενεί. Ο σχεδιασμός τού εκάστοτε προγράμματος βασίζεται σε μουσικά και ποιοτικά κριτήρια, αποτυπώνοντας το κοινό όραμα των τριών συνιδρυτών. Με ιδιαίτερη φροντίδα και αισθητική συνέπεια επιλέγονται μουσικοί και σύνολα που φέρνουν στην Καλαμάτα νέους ήχους και προσεγγίσεις. Η παλαιά μουσική και η σύγχρονη δημιουργία συνυπάρχουν αρμονικά, αποτελώντας δύο βασικούς πυλώνες των Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας.

Tα λόγια των δημιουργών του

Ζητήσαμε από τον συνθέτη, καλλιτεχνικό διευθυντή του Ωδείου Καλαμάτας και συνδιοργανωτή των Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας Στάθη Γυφτάκη να μας πει λίγα λόγια για τη μακρόχρονη παρουσία του στα μουσικά τεκταινόμενα της πόλης:

«Φέτος το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας κλείνει 40 χρόνια συνεχούς ανοδικής πορείας και -με ιδιαίτερη συγκίνηση- μοιραία έρχεται και η στιγμή ενός καλλιτεχνικού και εκπαιδευτικού απολογισμού. Έχω την τύχη να υπηρετώ το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας σχεδόν από την ίδρυσή του και έχω συνδέσει την προσωπική μου πορεία με την ύπαρξή του. Το Φεστιβάλ Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας αποτελεί για μένα μια μεγάλη δικαίωση της δυναμικής που έχει αναπτύξει το ωδείο όλα τα προηγούμενα χρόνια και οφείλω να ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου τον Δημήτρη, την Indira και όλους τους συνεργάτες στο Φεστιβάλ γι’ αυτό το υπέροχο ταξίδι που κλείνει φέτος εννέα χρόνια.

Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια έχουμε δει τα όνειρά μας να πραγματοποιούνται και έχουμε καταφέρει να καταστήσουμε το Φεστιβάλ μας έναν διεθνή μουσικό πόλο έλξης. Και, όπως είναι φυσικό, το όνειρό μας δεν σταματά εκεί, μιας και κάθε χρόνο αυτές οι “ευλογημένες ημέρες” του Φεστιβάλ μας τροφοδοτούν με νέες ιδέες, νέους στόχους, μας γνωρίζουν νέους φίλους, νέους συνεργάτες και υποστηρικτές. Περιμένω λοιπόν με λαχτάρα αυτές τις δύο εβδομάδες».

Ο βιολοντσελίστας Jean-Guihen Queyras

Μια διαδρομή δεν γράφεται μόνη

Η Indira Rahmatulla παρουσίασε τη δική της οπτική. «Η 9η διοργάνωση των Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας σηματοδοτεί μια νέα δημιουργική κατεύθυνση για το Φεστιβάλ. Για πρώτη φορά εγκαινιάζουμε το Εργαστήριο Φωνητικής και παρουσιάζουμε τον θεσμό του Διαγωνισμού Νέων Καλλιτεχνών με στόχο την υποστήριξη ανερχόμενων ταλέντων. Το φετινό πρόγραμμα θα είναι πιο ποικιλόμορφο, με ιδιαίτερη έμφαση στη φωνητική μουσική. Είμαστε ενθουσιασμένοι που καλωσορίζουμε για πρώτη φορά την Ema Nikolovska στην Καλαμάτα, καθώς και για το ότι υποδεχόμαστε ξανά τον Jean-Guihen Queyras, ο οποίος θα διδάξει στο masterclass για νέους διεθνείς τσελίστες και θα εμφανιστεί στον μαγευτικό αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης. Στόχος μας είναι να προσφέρουμε κάτι περισσότερο από απλές συναυλίες. Θέλουμε να δημιουργήσουμε στιγμές που εμπνέουν, ανυψώνουν και προσφέρουν ομορφιά και νόημα σε δύσκολες εποχές».

Την αξία του Φεστιβάλ στην ταραγμένη πολιτική κατάσταση εκθέτει ο Δημήτρης Λάμπος: «Εν μέσω ενός κόσμου που φλέγεται και δυσχερών παγκόσμιων πολιτικών εξελίξεων, το Φεστιβάλ μας θέτει ως κεντρική έννοια του φετινού καλλιτεχνικού προγραμματισμού την έννοια της ποικιλομορφίας. Εύχομαι η πληθώρα ετερόκλητων μουσικών στιλ καθώς και ιστορικών ή και εθνοτικών παραδόσεων, η οποία χαρακτηρίζει το πρόγραμμα των 9ων Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας, να μας βοηθήσει ως ακροατές να διαισθανθούμε καλύτερα τον δια- χρονικό κοινό τόπο της ανθρώπινης δημιουργίας. Αφετηρία αυτής της ανάγκης για καλλιτεχνική έκφραση δεν μπορεί παρά να είναι η διαχρονική εμπειρία τού να είσαι άνθρωπος».

Το ελληνικό σύνολο αναγεννησιακής μουσικής Lycabettus: Ειρήνη Μπιλίνη-Μωραΐτη και Αθανασία Τέλιου

Ένα Φεστιβάλ που ενώνει εποχές, λαούς και τέχνες

Mια εμπειρία που υπερβαίνει τις πολιτισμικές και τις ατομικές διαφορές, ενισχύοντας την παρουσία της μουσικής στις διάφορες τέχνες και θέτοντας τις βάσεις για μελλοντικές δημιουργίες

Ξεκινώντας από τη διαφοροποίηση μεταξύ των γραπτών και προφορικών μουσικών παραδόσεων του Μεσαίωνα και φτάνοντας μέχρι τον διάλογο της pop με την avant garde δημιουργία των τελευταίων δεκαετιών, το φετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ αναζητά κοινό τόπο μεταξύ ανθρώπινης εμπειρίας και καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Διακεκριμένες συμμετοχές

Το φετινό πρόγραμμα περιλαμβάνει συναυλίες με κορυφαίους καλλιτέχνες, όπως το σύνολο βαλκανικής μουσικής TRI i DVE, με μέλη από την Ελβετία, τη Γερμανία και τη Βουλγαρία και έδρα τη Λωζάννη. Με κλασική καταβολή, το σχήμα παντρεύει τη μουσική των Ρομά, του Klezmer και των Βαλκανίων με παραδοσιακά όργανα και σύγχρονες συνθέσεις.

Το κοινό θα απολαύσει τον διακεκριμένο βιολοντσελίστα Jean-Guihen Queyras, του οποίου το έργο διακρίνεται για την καλλιτεχνική του περιέργεια, την ποικιλομορφία και τη βαθιά αφοσίωση στη μουσική. Με σεμνότητα και ευαισθησία αναδεικνύει την ουσία της παρτιτούρας ερμηνεύοντας με την ίδια δεξιοτεχνία τόσο έργα παλαιάς όσο και σύγχρονης μουσικής. Τον πλαισιώνουν ο βιολονίστας Ιόνιαν Ηλίας Καντέσα, ο οποίος έχει εμφανιστεί ως σολίστας σε όλη την Ευρώπη, καθώς και η μεσόφωνος Ema Nikolovska, η οποία ξεκίνησε ως βιολονίστα και, με έμφυτη μουσικότητα, ενσαρκώνει «με αυτοπεποίθηση και αντίκτυπο» (Opera Today) μουσικούς και οπερατικούς ρόλους, σε έργα των Bach, Saariaho, Ravel και Villa-Lobos.

Επιπλέον, η Καλαμάτα θα υποδεχθεί το ντουέτο βιολοντσέλου και κρουστών του Hugo Rannou, Γάλλου τσελίστα από την Πικαρδία, και του Emil Kuyumcuyan, διεθνώς αναγνωρισμένου κρουστού, συνθέτη και ηλεκτρονικού μουσικού.

Το σύνολο TRËΙ ερμηνεύει φωνητική λαϊκή μουσική διάφορων πολιτισμών καθώς και συνθέσεις των μελών του. Εξερευνά τις ιστορικές και πολιτισμικές διασυνδέσεις ανάμεσα στην καταγεγραμμένη και στην προφορική μουσική παράδοση. Η αναζήτηση του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος διατρέχει τη μουσική τους. Ξεχωρίζει ακόμα το ελληνικό σύνολο αναγεννησιακής μουσικής Lycabettus, το οποίο αναβιώνει το ρεπερτόριο του Μεσαίωνα.

TRËi: Abélia Nordmann, Gizem Şimşek, Mara Miribung / photo: Matthias Müller

Jazz υψηλών προδιαγραφών

Για την τελετή λήξης το Φεστιβάλ επιλέγει μια σύγχρονη, δυναμική πρόταση: τη συναυλία jazz «From footprints to milestones» με ταλαντούχους μουσικούς από τη σχολή Jazzart, επηρεασμένους από καλλιτέχνες όπως οι Miles Davis, Wayne Shorter, Sam Rivers, Paul Bley και Karin Krog.

Η Σοφία Μπράιλα ξεκίνησε από το κλασικό πιάνο και στράφηκε στην jazz και στον αυτοσχεδιασμό. Ο σαξοφωνίστας Gabriele Milozzi, απόφοιτος του Berklee College of Music, φέρνει ώριμο ήχο από διεθνή projects. Ο κιθαρίστας Σωτήρης Χούτος, με ρίζες στο λαϊκό και στο rock, εξελίχθηκε στην jazz μέσω σπουδών και εμφανίσεων. Ο κοντραμπασίστας Αρίωνας Γυφτάκης, από την Καλαμάτα, διδάσκει στην Jazzart και συνεργάζεται με μουσικούς όπως ο Γιώργος Κοντραφούρης και το Spiral Trio. Το 2013 ο Αρίωνας τιμήθηκε με την πλήρη υποτροφία του Berklee College of Music, όπου σπούδασε με σημαντικούς καθηγητές, όπως οι John Lockwood και Eddie Gomez.