Στάθης Γυφτάκης & Δημήτρης Λάμπος: Η ανθρώπινη ύπαρξη ως πράξη πολιτισμού – Συνέντευξη στο CultureNow
Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο CultureNow στις 21 Αυγούστου 2025.
Της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΜΑΝΩΛΑΚΑΚΗ
Στάθης Γυφτάκης & Δημήτρης Λάμπος μιλούν στο CultureNow για τις 9ες Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας.
Η Καλαμάτα υποδέχεται για 9η συνεχόμενη χρονιά τις Διεθνείς Μουσικές Ημέρες, έναν καταξιωμένο θεσμό που έχει καθιερωθεί ως σημαντικό πολιτιστικό γεγονός για την κλασική μουσική στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή. Από τις 24 Αυγούστου έως τις 6 Σεπτεμβρίου, η πόλη μεταμορφώνεται σε ζωντανό κέντρο καλλιτεχνικής δημιουργίας, φιλοξενώντας διακεκριμένους μουσικούς και σολίστ από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Στην Καλλιτεχνική Διεύθυνση της διοργάνωσης συναντάμε τους Indira Rahmatulla, Στάθη Γυφτάκη και Δημήτρη Λάμπο. Το CultureNow συνομίλησε με τους δύο τελευταίους για αυτόν τον εύηχο και ευοίωνο θεσμό, που επιδιώκει να αναδείξει τον διαχρονικό κοινό τόπο της ανθρώπινης δημιουργίας και καλλιτεχνικής έκφρασης. Εν μέσω ενός κόσμου που φλέγεται, αυτός ο τόπος δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στην κοινή εμπειρία του να είσαι άνθρωπος — μια εμπειρία η οποία υπερβαίνει οποιεσδήποτε πολιτισμικές και ατομικές διαφορές.
***
-Υπάρχει ένα συγκεκριμένο προφίλ κοινού στο οποίο στοχεύετε; Το φεστιβάλ προσκαλεί και “νέους ακροατές” ή απευθύνεται κυρίως σε “μυημένους”;
Στάθης Γυφτάκης: Το γεγονός πως φροντίζουμε να υπάρχει ποικιλία στο πρόγραμμα, στην ουσία αποκαλύπτει και το κοινό στο οποίο απευθυνόμαστε. Ο βασικός πυρήνας του φεστιβάλ διαμορφώνεται γύρω από την κλασική μουσική. Ωστόσο, ακόμη και σε συναυλίες με πρόγραμμα που εστιάζει σε αυτήν, συχνά φροντίζουμε να εντάσσουμε και άλλα μουσικά είδη. Έτσι κι αλλιώς στην εποχή μας υπάρχουν εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα σε πολλά είδη μουσικής. Πολλοί συνθέτες «συνομιλούν» με τον προσωπικό τους τρόπο με την παράδοση, με τη ροκ, την τζαζ ή και την ποπ μουσική και πολλοί καλλιτέχνες συνδυάζουν στα προγράμματά τους έργα που προέρχονται από ποικίλα είδη μουσικής. Φέτος στο πρόγραμμα παντρεύεται η παράδοση των Βαλκανίων, με την avand gard, την τζαζ, την ποπ, τη μεσαιωνική μουσική και φυσικά τη σύγχρονη δημιουργία. Είμαστε ιδεολογικά εναντίον των διαχωρισμών. Η καλή μουσική είναι μία και στοχεύει πάντα στην ψυχή, στο πνεύμα και στη διάνοια όλων των ανθρώπων. Ευτυχώς, έχουμε καταφέρει μέχρι στιγμής στα προηγούμενα φεστιβάλ να προσελκύσουμε ένα ετερόκλητο κοινό που μας εμπιστεύεται και που τελικά αποζημιώνεται για την επιλογή του.
-Μέσα στο ταραγμένο διεθνές κλίμα, το φεστιβάλ μιλά για την «κοινή εμπειρία του να είσαι άνθρωπος». Πώς ακριβώς αντικατοπτρίζεται αυτό στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα;
Στάθης Γυφτάκης: Οι πόλεμοι των τελευταίων χρόνων, η γενοκτονία στη Γάζα, ο ατελείωτος πόλεμος στην Ουκρανία, οι αιματηρές συγκρούσεις σε Αφρική και Λατινική Αμερική, σε συνδυασμό με την κλιματική κρίση, την οικονομική κατάρρευση, τον ρατσισμό, την ανισότητα, την κοινωνική αποξένωση, την έλλειψη κοινωνικής συνοχής και την άνοδο του λαϊκισμού και του εξτρεμισμού, έχουν φέρει την παγκόσμια κοινωνία σε αδιέξοδο. Η αποδυνάμωση των θεσμών, η αμφισβήτηση της δημοκρατίας, η πολιτική πόλωση και η άνοδος του εξτρεμισμού, σε συνδυασμό με την περιβαλλοντική καταστροφή, επιτείνουν το τέλμα. Οφείλουμε λοιπόν, όσοι από εμάς θέλουμε να είμαστε άνθρωποι, να αγωνιστούμε για μια ρήξη με το παρόν και να εγκαινιάσουμε μια νέα κοινωνική συμφωνία.
Και ανέκαθεν η Τέχνη έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια. Η μουσική αποδεδειγμένα είναι μια «κοινή εμπειρία» καθώς συν-κινεί με τον ίδιο τρόπο όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Συνδυάζοντας λοιπόν πολλές διαφορετικές κουλτούρες στο πλαίσιο του φεστιβάλ, προσκαλούμε ανθρώπους από κάθε περιοχή του κόσμου, από κάθε θρησκεία και κάθε κοινωνικό στάτους να συναντηθούν μαζί μας και να συν-κινηθούμε μέσα στον έναν, ενιαίο και ανθρωποκεντρικό παλμό της μουσικής. Όλοι οι άνθρωποι πλαθόμαστε μέσα από τις κοινές μας εμπειρίες. Είμαστε οι εμπειρίες μας. Ας γιορτάσουμε λοιπόν την ανθρωπιά μας μέσα από την κοινή μας μουσική εμπειρία. Και είθε το αύριο να γίνει καλύτερο.
Το να είσαι άνθρωπος είναι ένα πολιτισμικό συμβάν. Κανείς δεν είναι άνθρωπος από μόνος του και κανείς δεν γίνεται άνθρωπος χωρίς τη βοήθεια των γύρω του. Κάθε άνθρωπος γίνεται μέρος ενός συνόλου με το οποίο μοιράζεται κοινές πεποιθήσεις, γλώσσα, ιστορία και παράδοση. Αποκτά την αίσθηση του «εμείς».
-Η συμμετοχή διεθνών καλλιτεχνών παράλληλα εμπλουτίζει το τοπικό πολιτιστικό τοπίο, αλλά και “βάζε锨την Καλαμάτα στον παγκόσμιο μουσικό χάρτη. Πώς επιλέγετε τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες και τι είδους πολιτισμικό διάλογο επιδιώκετε να δημιουργήσετε μέσα από αυτές τις συνεργασίες;
Δημήτρης Λάμπος: Σημαντικότερο κριτήριο για την επιλογή των καλλιτεχνών, ανεξάρτητα από τον αν κατάγονται από την Ελλάδα ή από το εξωτερικό, είναι η ποιότητα της μουσικής τους γλώσσας. Και οι τρεις μας – εννοώντας τον Στάθη, την Indira και εμένα – θαυμάζουμε διάφορους μουσικούς, τους οποίους έχουμε γνωρίσει είτε μέσα από συναυλίες και ηχογραφήσεις είτε μέσα από επαγγελματικές μας συνεργασίες. Πολύ συχνά «ανακαλύπτουμε» κάποιον καλλιτέχνη ή σύνολο, τους οποίους παρουσιάζουμε ύστερα στην ομάδα και μερικές φορές όντως τους προσκαλούμε για να εμφανιστούν στο φεστιβάλ. Υπάρχουν βέβαια πάρα πολλοί αξιόλογοι συνάδελφοι. Ταυτόχρονα όμως, η ποιότητα ενός μουσικού δεν αντικατοπτρίζεται πάντοτε από τη δισκογραφική του επιτυχία. Σε αυτό το σημείο «κουμπώνει» λοιπόν η φετινή διοργάνωση του διαγωνισμού νέων καλλιτεχνών, ώστε να δίνεται δυνατότητα σε νέους μουσικούς να παρουσιαστούν καλλιτεχνικά. Σχετικά με τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό, σημαντικό είναι επίσης να υπάρχει ποικιλία. Ως αφετηρία μας, εκλαμβάνουμε τη λόγια δυτική μουσική, αλλά ανέκαθεν μας αρέσει να «συνομιλούμε» με άλλα είδη ή να αφουγκραζόμαστε και άλλες μουσικές παραδόσεις και στιλ. Όσον αφορά στην κλασσική μουσική, η οποία αποτελεί την κεντρική γραμμή του προγραμματισμού, θεωρούμε επίσης σημαντικό να παρουσιάζουμε νέες τάσεις και πειραματισμούς, οι οποίοι πολύ συχνά δεν φτάνουν εύκολα μέχρι την Καλαμάτα, αλλά και να μην ξεχνάμε την ιστορικά τεκμηριωμένη ή και μερικές φορές ας πούμε «διαφορετική» ερμηνεία παλαιότερης μουσικής.
Σχετικά τώρα με την ανταλλαγή ιδεών, καθώς αποσκοπούμε στον πολιτιστικό – με τη δυναμική σημασία της λέξης – διάλογο, προσπαθούμε πάντοτε να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των συνομιλητών. Με άλλα λόγια, δεν προσκαλούμε απλά μερικά μεγάλα ονόματα από το εξωτερικό για να εμφανιστούν σε μια σειρά συναυλιών, καθώς σε αυτήν την περίπτωση δεν συντελείται διάλογος. Δίνοντας, λοιπόν, βήμα σε εγχώριους μουσικούς για να παίξουν και σε πολλές περιπτώσεις επίσης τη δυνατότητα να συνεργαστούν επί της σκηνής με τους συναδέλφους μας από το εξωτερικό, θεωρούμε ότι δημιουργούμε τις κατάλληλες συνθήκες για να συντελεστεί αυτή η ανταλλαγή και για να ανοίξουν μουσικοί δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ Ελλάδας και εξωτερικού με την Καλαμάτα στο επίκεντρο.
-Πείτε μας περισσότερα και για τον διάλογο μεταξύ παραδοσιακής και σύγχρονης μουσικής.
Δημήτρης Λάμπος: Κάθε ερμηνεία μίας μουσικής παράδοσης δεν μπορεί παρά να γίνεται με αφετηρία το εκάστοτε παρόν. Μπορεί να γίνεται ασυνείδητα αναπαράγοντας συνήθειες γενεών και υπό το βάρος του συσσωρευμένου παρελθόντος ή και συνειδητά με ιστορικώς τεκμηριωμένα κριτήρια από τη μία πλευρά, αλλά και με μια διάθεση εμπλουτισμού ή ανανέωσης με νέες – πιο «σύγχρονες» αν θέλετε – ιδέες και τάσεις από την άλλη πλευρά. Πέρυσι αντιδιαστείλαμε ελληνική παραδοσιακή και οθωμανική μουσική με μουσικές συνθέσεις των Henry Purcell (1659–1695), ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι παλαιότερος από τον Πέτρο τον Πελοποννήσιο (1730–1777), Gabriel Fauré (1845–1924) και Germaine Tailleferre (1892–1983). Ο φετινός καλλιτεχνικός προγραμματισμός θα εμπεριέχει ελληνική παραδοσιακή μουσική σε δύο συναυλίες. Πρώτα το ελληνικό σύνολο μεσαιωνικής και αναγεννησιακής μουσικής Lycabettus, σε μια προσπάθεια να ανασυνθέσει το μουσικό αποτύπωμα των πολιτισμών που πέρασαν από τα «Κάστρα του Μοριά» τον 12ο ως τον 14ο αιώνα, θα τοποθετήσει την ελληνική παραδοσιακή μουσική ανάμεσα σε συνθέσεις τροβαδούρων και τρουβέρων, όπως οι Raimbaut de Vaqueiras (τέλη 12ου αιώνα), Walther von der Vogelweide (τέλη 12ου αιώνα), αλλά και ο Γουλιέλμος Β΄ Βιλλεαρδουίνος (13ος αιώνας). Στη συνέχεια το φωνητικό σύνολο TRËI από την Ελβετία, μέσα από το πρίσμα του παρόντος αυτή τη φορά και με γυναικείο πολιτικό βλέμμα, θα παρουσιάσει μοιρολόγια και νανουρίσματα διαφόρων μουσικών παραδόσεων. Ο διάλογος μεταξύ παραδοσιακής και σύγχρονης μουσικής, με την έννοια τώρα της Neue Musik ωστόσο, είναι κάτι που θα το πάρουμε μαζί μας για μελλοντικά πρότζεκτ. Σας ευχαριστούμε για την ιδέα.
-Ο Διεθνής Διαγωνισμός Νέων Καλλιτεχνών είναι μια νέα προσθήκη. Τι σηματοδοτεί για εσάς αυτή η πρωτοβουλία και ποιος είναι ο στόχος της;
Στάθης Γυφτάκης: Στόχος του φεστιβάλ εξ αρχής ήταν να δοθεί βήμα σε νέους καλλιτέχνες ή νέα μουσικά σύνολα. Σε όλες τις προηγούμενες εκδόσεις υπήρξαν πολλές συναυλίες από νέους καλλιτέχνες. Πίστη μας είναι πως όλοι οφείλουμε να βοηθήσουμε τους νέους να χτίσουν σιγά σιγά την καριέρα τους. Προσωπικά μιλώντας ευλογώ όλους αυτούς που μου έδωσαν την ευκαιρία να εκφραστώ, να δοκιμαστώ, ακόμα και να αποτύχω γιατί έτσι βρήκα χρόνο με τον χρόνο το προσωπικό μου στίγμα, τη θέση μου στον χώρο της μουσικής και κατάφερα να καθορίσω την καλλιτεχνική μου πορεία. Οφείλω λοιπόν αυτό το δώρο να το μεταφέρω και στις νέες γενεές.
Αντίστοιχη ήταν και η πεποίθηση της Indira και του Δημήτρη και έτσι ο διαγωνισμός προέκυψε ως μια νομοτελειακή εξέλιξη αυτής της σκέψης μας. Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια κρατική μέριμνα για τους νέους μουσικούς και έτσι πρωτοβουλίες όπως η δική μας ή του καινοτόμου προγράμματος «Ακούμε τους Νέους» που διοργανώνει το Καλογεροπούλειο Ίδρυμα της Κορίνθου, έρχονται να καλύψουν αυτό το κενό. Καθώς την επόμενη χρονιά, με το καλό, θα παρουσιάσουμε το επετειακό 10ο φεστιβάλ, θεωρήσαμε πως φέτος είναι η κατάλληλη στιγμή για τη διοργάνωση αυτού του διαγωνισμού. Ο νικητής του διαγωνισμού θα παρουσιαστεί στο επίσημο πρόγραμμα της επόμενης χρονιάς, ανοίγοντας έτσι έναν πιο επίσημο «κύκλο» συμμετοχής νέων καλλιτεχνών από την Ελλάδα αλλά και από διεθνείς προορισμούς.
-Τα masterclasses αποτελούν βασικό πυλώνα του φεστιβάλ. Ποια είναι η φιλοσοφία πίσω από αυτά;
Στάθης Γυφτάκης: Από την αρχή θεωρήσαμε πως η συνύπαρξη masterclasses με συναυλίες προσδίδει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο φεστιβάλ. Τα masterclasses πραγματοποιούνται από καταξιωμένους μουσικούς διεθνούς φήμης, οι οποίοι επιλέγουν τους σπουδαστές ύστερα από ακρόαση. Οι επιλεγμένοι σπουδαστές συμμετέχουν ενεργά, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει πάντα η δυνατότητα και σε άλλους σπουδαστές μουσικής να παρακολουθούν ως ακροατές, αποκομίζοντας κι αυτοί σημαντικά οφέλη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να δεχόμαστε κάθε χρόνο δεκάδες νέους μουσικούς από όλο τον κόσμο, που διδάσκονται, εμπνέονται, γνωρίζονται, συνεργάζονται σε projects του φεστιβάλ και έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν πολλές και διαφορετικές συναυλίες. Καθ’ όλη τη διάρκεια, σπουδαστές, καθηγητές, καλλιτέχνες και η ομάδα παραγωγής ζούμε σαν οικογένεια, μοιραζόμενοι εμπειρίες και την κοινή μας αγάπη για τη μουσική.
Μεγάλοι κερδισμένοι είναι και οι σπουδαστές του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας, που συμμετέχουν σε συναυλίες και masterclasses και έρχονται σε επαφή με το παγκόσμιο μουσικό γίγνεσθαι. Αυτή η συνύπαρξη χαρίζει στο φεστιβάλ ζωντάνια, φρεσκάδα και νεανική ορμή, αποτελώντας έναν από τους βασικούς του πυλώνες.
-Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη φετινή διοργάνωση;
Δημήτρης Λάμπος: Η μεγαλύτερη πρόκληση στη φετινή διοργάνωση ήταν σίγουρα οικονομικής φύσης. Αν και σε σύγκριση με άλλα εγχώρια φεστιβάλ είμαστε μια ιδιαίτερα οικονομική διοργάνωση, χωρίς αυτό να σημαίνει πως καλλιτεχνικά και ποιοτικά «βάζουμε νερό στο κρασί μας», βλέπουμε μια γενική τάση για μείωση της οικονομικής στήριξης από τους δημόσιους φορείς. Είναι σαν να σου λένε ότι αφού «βγήκες» πέρυσι με λιγότερους πόρους, ας σου μειωθεί και φέτος λίγο ακόμα η στήριξη. Αυτό λοιπόν δεν μπορεί να συνεχιστεί και το χρόνου, αν η πόλη της Καλαμάτας επιθυμεί να κρατήσει τις Διεθνείς Μουσικές Ημέρες ως ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ κλασσικής μουσικής της περιφέρειας.
Στάθης Γυφτάκης, Indira Rahmatulla, Δημήτρης Λάμπος | Photo Credit: Stylianos Papardelas
-Μετά από εννέα χρόνια, το φεστιβάλ έχει πλέον καθιερωθεί ως θεσμός. Ποιο είναι το όραμά σας για τα επόμενα χρόνια και τι θα θέλατε να αφήσει πίσω του, τόσο στους μουσικούς όσο και στο κοινό;
Δημήτρης Λάμπος: Κοινή επιθυμία μας, είναι να στήσουμε ξανά στα πόδια της την Kalamata Festival Orchestra – μια ορχήστρα δωματίου, η οποία ιδρύθηκε από το φεστιβάλ μας και απαρτιζόταν από Καλαματιανούς, εγχώριους, αλλά και Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Λόγω έλλειψης πόρων, η ορχήστρα αυτή δυστυχώς ήταν αδύνατον να συμπεριληφθεί στον περυσινό, αλλά και στον φετινό καλλιτεχνικό σχεδιασμό. Ευχόμαστε λοιπόν ότι τώρα, με την καθιέρωση των Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας ως ένα από τα σημαντικότερα μουσικά φεστιβάλ της περιφέρειας, θα ακολουθήσει και μια πιο σταθερή οικονομική υποστήριξη της προσπάθειάς μας αυτής από τους κρατικούς θεσμούς. Επίσης, κάτι το οποίο ονειρευόμαστε χρόνια τώρα, είναι η δημιουργία ή η εύρεση ενός χώρου στην Καλαμάτα για τη διαμονή των συμμετεχόντων των masterclasses, καθώς μέχρι τώρα βρίσκονται πάντοτε διασκορπισμένοι μέσα στον αστικό ιστό. Μία τέτοια κίνηση θα δρούσε καταλυτικά για το δέσιμο των μουσικών μεταξύ τους, αλλά και της κοινότητάς μας γενικά.
Για του χρόνου, με το 10ο και επετειακό φεστιβάλ, οραματιζόμαστε μια διοργάνωση που καλλιτεχνικά μέσα από τον διάλογο και τη συνεργασία, αλλά και παιδαγωγικά μέσα από τα masterclasses, θα αφήσει σημαντικό πολιτιστικό αποτύπωμα στην εγχώρια μουσική σκηνή. Αυτός είναι τέλος και ο κυριότερος λόγος για τη διοργάνωση ενός φεστιβάλ. Τα φεστιβάλ δεν θα έπρεπε να εκλαμβάνονται ως μια φιέστα ή ένα πυροτέχνημα που φωτίζει για λίγο έναν τόπο, αλλά ως ένα γεγονός που εμπλουτίζει και αλλάζει μια κοινωνία με γνώμονα το μέλλον.
