Ο ήχος της σύμπραξης – Ρεπορτάζ στην Documento

Documento, Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 2025, σελ. v.14. Δημοσιεύτηκε επίσης διαδικτυακά εδώ.

του ΑΝΤΩΝΗ ΜΠΟΣΚΟΪΤΗ

Βρεθήκαμε στην Καλαμάτα για τις εκδηλώσεις των 9ων Διεθνών Μουσικών Ημερών.

Lyana Ulikhanyan και Αποστολία Αναστασίου / Photo by Stylianos Papardelas

Τις τελευταίες τρεις μέρες του Αυγούστου βρεθήκαμε στην Καλαμάτα και παρακολουθήσαμε τις εκδηλώσεις των 9ων Διεθνών Μουσικών Ημερών, ένα κραταιό πλέον φεστιβάλ μουσικής με μετακλήσεις σημαντικών καλλιτεχνών από το εξωτερικό. Ενδεικτικό είναι ότι παρόλο που φέτος καθυστέρησε η αφισοκόλληση στην πόλη, όλες οι προγραμματισμένες συναυλίες ήταν γεμάτες από κόσμο – συναυλίες που βασίζονταν στην κλασική μουσική και την τζαζ, άρα μόνο mainstream δεν θα χαρακτηρίζονταν. Ωστόσο, ο μουσικός Δημήτρης Λάμπος, ο ένας από τους τρεις καλλιτεχνικούς διευθυντές, έχει μία ένσταση ως προς τον χαρακτηρισμό «κραταιό»: «Λέγοντας “κραταιό”, θα περιμέναμε το κράτος να στήριζε το φεστιβάλ χρηματοδοτώντας το. Δυστυχώς όμως τα τελευταία τρία χρόνια μάς κόβουν πόρους, κάτι που έχω πει αρκετές φορές». Εξηγεί ακόμη ότι από το 2017, όταν έγινε η πρώτη διοργάνωση, βασίστηκαν σε τοπικούς χορηγούς.

Σύμφωνα με τον μουσικό Στάθη Γυφτάκη, τον άνθρωπο που είχε την ιδέα της δημιουργίας του φεστιβάλ, αρχικά αναζητούσαν εναλλακτικές λύσεις, όπως τα προγράμματα Erasmus, για τη μετακίνηση και τη φιλοξενία των προσκεκλημένων μουσικών από το εξωτερικό. Ο χαρακτηρισμός «διεθνές» δεν κρύβει κάποιον μεγαλοϊδεατισμό, αλλά για τους διοργανωτές περισσότερο έχει τον χαρακτήρα της πολιτιστικής ανταλλαγής.

Πώς άνοιξε ο δρόμος

Εκτός από τον Στ. Γυφτάκη και τον Δ. Λάμπο, καλλιτεχνική διευθύντρια είναι και η Ιντίρα Ραχματούλα από το Ουζμπεκιστάν. Η ιδέα ανήκε όμως, όπως είπαμε, στον Στάθη Γυφτάκη ο οποίος είχε διατελέσει διευθυντής του Ωδείου Καλαμάτας από το 2003 έως το 2009 και μετά πάλι από το 2015. «Ηθελα να γίνει κάτι καλοκαιρινό στην πόλη, αλλά δεν είχα κάποιον να βοηθήσει» λέει ο Στ. Γυφτάκης, μέχρι που το 2016 ήρθε ο Δ. Λάμπος που σπούδαζε βιολοντσέλο στη Γερμανία. Εκείνος πρότεινε να φέρουν τη Ραχματούλα για ένα masterclass στο βιολοντσέλο.

Αυτό το masterclass και μία συναυλία της Ιντ. Ραχματούλα σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας άνοιξαν τον δρόμο για τις Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας. Τη δεύτερη χρονιά με την πραγμάτωση ενός ακόμη masterclass για βιολοντσέλο, βιολί και πιάνο το φεστιβάλ άρχισε να εδραιώνεται. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι επαφές των διοργανωτών με το εξωτερικό.

Χωρίς να μεσολαβούν ατζέντηδες, αλλά μόνο μέσα από την προσωπική σύνδεσή τους με τους ξένους, τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα. Από τον Φεβρουάριο κάθε χρονιάς φροντίζουν να ανακοινώνονται τα επερχόμενα masterclass του Αυγούστου ακόμη και στον ξένο Τύπο, όπως στον ιστότοπο Musical Chairs που περιλαμβάνει όλα τα masterclass διεθνώς. Στο event με τίτλο «Τελική συναυλία βιολοντσέλου», λόγου χάρη, που παρακολουθήσαμε μέσα στο Μέγαρο Χορού της Καλαμάτας ο σπουδαίος Γάλλος βιολοντσελίστας Ζαν-Γκιεν Κεϊράς επέλεξε έξι από τα 42 παιδιά που είχαν στείλει βίντεο με τις εργασίες τους. Πρόκειται για παιδιά από διαφορετικές χώρες που ήρθαν στην Καλαμάτα και έπαιξαν έργα των Μέντελσον, Ροσίνι, Προκόφιεφ και άλλων συνθετών, συνοδεία της Αποστολίας Αναστασίου στο πιάνο.

Hugo Rannou και Emil Kuyumcuyan / Photo by Stylianos Papardelas

Η μικρότερη μουσικός της ομάδας ήταν η μόλις 13 ετών Λιάνα Ουλικχανιάν που απέδωσε και μία σύνθεση του πατέρα της, του διακεκριμένου 44άχρονου συνθέτη Μάρτιν Ουλικχανιάν, παρουσία του ιδίου. Το Σάββατο 30/08 το πρόγραμμα περιλάμβανε μία εξαιρετική συναυλία που πραγματοποιήθηκε μέσα στο Εκκλησιαστήριο του αρχαίου θεάτρου της Μεσσήνης, έναν από τους πιο όμορφους και φροντισμένους αρχαιολογικούς χώρους σε ολόκληρη τη χώρα.

Με βασικούς συντελεστές τον Ζαν-Γκιεν Κεϊράς στο βιολοντσέλο και τη μεσόφωνο Eμα Νικολόφσκα, η οποία ενδιαφέρθηκε να συμμετάσχει στο φεστιβάλ, ακούσαμε έργα των Μπαχ, Σααριάχο, Ραβέλ και Βίλα Λόμπος. Αξίζει να σταθούμε στη μελοποίηση ενός αρχαίου κινεζικού ποιήματος από τη Φινλανδή συνθέτρια Κάια Σααριάχο (1952 – 2023), που αποδόθηκε από τον Κεϊράς στο βιολοντσέλο και τη Νικολόφσκα στο τραγούδι, καθώς και στην περίφημη άρια από τα «Bachianas Brasileiras No. 5» του Βίλα Λόμπος με μια συγκλονιστική Νικολόφσκα, συνοδεία πολλών βιολοντσέλων του Κεϊράς και των μαθητών του που είχαν παίξει την προηγούμενη μέρα.

Σπάζοντας το φράγμα

Οι Διεθνείς Ημέρες Μουσικής Καλαμάτας διαρκούν μόνο δύο εβδομάδες ετησίως. «Δεν θα γινόταν να τρέξουμε κι άλλες εκδηλώσεις, αφού ο Δημήτρης βρίσκεται στη Στουτγκάρδη και η Iντίρα στη Λωζάννη» εξηγεί ο Στ. Γυφτάκης. Προτιμούν άλλωστε όλα τα events να είναι συγκεντρωμένα και να μην παρουσιάζονται σποραδικά μέσα στους μήνες. Η τρίτη συναυλία που παρακολουθήσαμε στην εναλλακτική σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας –η πιο απολαυστική θα λέγαμε– έσπαγε το φράγμα της κλασικής μουσικής με άνοιγμα προς την ποπ κουλτούρα, καθώς δύο εξαιρετικοί μουσικοί, ο Ουγκό Ρανού στο βιολοντσέλο και ο Εμίλ Κουγιουμτζουγιάν στα κρουστά και στη μαρίμπα παρουσίασαν μία σουίτα του Μπαχ με εμβόλιμα διασκευασμένα τραγούδια του Ζακ Μπρελ και της Εντίθ Πιαφ αλλά και σουρεαλιστικές παρλάτες. Επρόκειτο δηλαδή για event σύντομης σχετικά διάρκειας που διέθετε χιούμορ και τρέλα, συνθήκη μάλλον ασυνήθιστη για τις σοβαρές συναυλίες κλασικής μουσικής.

Στην ερώτησή μου για ποιο λόγο ένας καλλιτέχνης να θέλει να στήσει ένα φεστιβάλ, ο Στ. Γυφτάκης απάντησε ανατρέχοντας στις ημέρες του 2003 που είχε «χηρέψει» η θέση του διευθυντή του Ωδείου. Όταν του έγινε η σχετική πρόταση βρισκόταν στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής στην Πάτμο. Εκεί ο συνθέτης Θόδωρος Αντωνίου τον παρότρυνε να πάρει τη θέση προκειμένου να φτιάξει τη ζωή του όπως την ονειρευόταν: «Αυτή είναι η απάντησή μου στο γιατί φτιάξαμε το συγκεκριμένο φεστιβάλ και θα δήλωνα όντως ευτυχισμένος με τη ζωή που κάνω αυτήν τη στιγμή. Υπάρχει άγχος 350 μέρες τον χρόνο και πραγματική ευτυχία για τις δεκαπέντε ημέρες της διοργάνωσης».

Ιόνιαν Ηλίας Καντέσα και Jean-Guihen Queyras / Photo by Stylianos Papardelas